YETKİNLİKLER, DAVRANIŞ GÖSTERGELERİ, SEVİYELERİ

Yetkinlik modelinizin içinde yer alan yetkinlikler ancak ve ancak Davranış Göstergeleri ve bunların Seviyeleri belirlendiğinde İK süreçleri açısından anlam kazanır.

Yetkinliklerin tanımlarının yanı sıra Davranış Göstergeleri (Behavior indicators) ve bu göstergelerin hangi  düzeyde olduğuna dair seviyeler (Levels) belirlendiğinde etkin bir performans yönetimi ve yedekleme planı yönetiminden söz edebiliriz.

Bir önceki yazımda bilgi ve enformasyon arasındaki farka değinmiş idim bu yazıda da oradan devam edeceğim ve örnek olarak ILO web sayfasında tanımlanan “work with information” yetkinliğinin davranış göstergeleri ve bir göstergesinin seviyelerini örnek olarak vereceğim:

Davranış göstergeleri

·         Appropriate identification and use of information sources

·         Precise identification of the type and form of information required

·         Obtain relevant information and maintain it in appropriate formats

“Obtain relevant information and maintain it in appropriate formats” için seviyeler

Level 1) Handle information which is general and freely accessable, file it totally in computerized applications.

Level 2) Handle information of some specialization and occasionally restricted, file it according to its priority, and keep it in different computerized applications.

Level 3) Handle information of results and confidentiality, decide the kind of files to use and occasionally prepare reports on what has been done.

Level 4) Handle confidential information, add it to restricted  access files, and take charge of destroying the paper copies.

BİLGİ EKONOMİSİNDE KODİFİYE OLAN OLMAYAN

Anadoluda “Dilim seni dilim dilim dileyim, başıma ne geliyor ise senden bileyim.” özdeyişi vardır. Bu özdeyiş; bireyin ağzından çıkan sözlerin kendi kişisel yaşantısı ve kariyerinin şekillenmesinde önemli unsurlardan biri olduğuna dair mahalli ağız ile söylenmiş veciz bir örnektir.

Kullandığımız dil, seçtiğimiz kelimeler bireysel olarak kendimizi ifade etmemizde bize nasıl yardımcı oluyor ise, bir topluluğun kullandığı dilin içeriği de o topluluğa ait değerler, ihtilaflar, diğer topluluklardan ayrılma noktaları ve hepsinden önemlisi o topluluktaki karar verme mekanizması hakkında fikir verir.

Bir topluluğun, karar verme mekanizmalarının işleyişi hakkında bilgi sahibi olmak, o topluluğun yaşam biçimi, iş yapışı değerleri ve geleceği hakkında tahminleri kolaylaştırır. Dilin içeriğini oluşturan kelimelerin çeşitliliği, sıkça kullanılan kelimelerin hangi konu başlığı altında toplanıp sınıflandırılabileceği, o topluluğun değerleri ve kültürü hakkında ipuçları verecektir. Bahsi geçen topluluk ilkel bir aşiret olabileceği gibi, bir spor klübü veya iş dünyasında faaliyet gösteren bir şirketin çalışanları da olabilir.

Kurumsallaşan şirketlerin bu anlamda kodifiye edilen, yani yazıya dökülmüş kodlanabilen bilgileri; ki bunlar yönerge, yönetmelik, talimatlar, v.b olabilir; düşünüldüğünde son yirmibeş yıldır şirket değerlerini ve kültürünü kodifiye bilgileri tarama ve değerlendirmeye yönelik geliştirilen bilgisayar yazılımların ve ölçüm sistemlerinin geliştirilmiş olması tesadüf sayılamaz. Şirketlerin kodifiye edilebilen dili o şirketin değerleri hakkında ipuçları vermektedir.

Kodifiye edilmiş bilgilerin yanında, tecrübe ve kabiliyet ile birleşmiş ve edinilmiş bilgilerin de önemi fazladır. Kodifiye edilebilen bilgiler bütünü yazılı olması sebebi ile kolaylıkla aktarılabilirken; tecrübe ve beceri ile edinilen bilgilerin aktarılmasında usta-çırak ilişkisi ve işe özgü yetkinlikler ön plandadır.

Dünyada önde gelen ekonomilerin önderliğinde gelişen bilgi ekonomisi terminolojisinde belirleyici dilin İngilizce olduğu bir gerçektir. Bilgiye dayalı ekonomide yapılan analizlerde köken itibari ile bilgi ve onunla ilgili birbirinden ayrı dört tanım yer alır. Bunlar; “ know how”,” know who”,” know what” ve “know why” tanımlamalarıdır.

İngilizcedeki bilgi “knowledge” kelimesi bilmek yani “to know” fiilinden türemiştir. Türkçemizde de artık cümle içinde kullanılmaya başlanan know- how ve know -who deyimleri knowledge ile bağlantılıdır ancak  “know what” ve “know why” deyimlerinin kökeninde bilgi (knowledge) değil enformasyon (information) vardır. Enformasyon, bilginin bir alt kümesi olarak düşünülebilinir çünkü kapsamı daha dardır.

Know how, bir işi yapabilme becerisidir. Tecrübe ile edinilmiş bilgi sınıfına girer. (tacit knowledge)

Know who, bilgiye kimin sahip olduğu ve neyin nasıl yapıldığına dair bilgidir ve tecrübe ile edinilmiş bilgi sınıfındadır. (tacit knowledge)

Know what, gerçeklere ilişkin bilgidir, endüstriyel bilgi olarak kodlanabilir yani formüllerle ifade edilebilir yani başka kişilere aktarılabilir. (codified information)

Know why ise bir işin neden yapıldığına dair doğasını anlamaya yönelik bilgidir ve aktarılabilir. (codified information)

YETKİNLİK MODELİ MICROSOFT ÖRNEĞİ

Bu yazıyı Amit Bhute’un  makalesini  derleyerek oluşturuyorum.

Microsoft, 1995 yılında danışman S. Conway ve  Öğrenme & İletişim Kaynakları grubu ile yetkinlik yönetimi yolculuğuna başlıyor. Şirketin temel hedefi,  interneti tümüyle kapsama ve yazılımları ile tüm ürün ve hizmetleri içine alarak tescillenmek olduğundan içinde bulundukları sektörün hızla değişen doğası çalışanlarının, yetkinliklerinin üst sınırlarına ulaşmaya zorluyor.

Giriş seviyesindeki yetkinlikleri danışmanlık almaya başlamadan önce oluşturuyorlar,  SPUD adı verilen bu projeye  kendi iç IT departmanlarındaki 80 kişilik pilot uygulama ile başlatıyorlar çünkü, piyasaya sürülen yazılımların bir anlamda ilk kendi  IT birimi uyguluyor.

SPUD Projesinin 5 ana birleşeni var bunlar :

• Yetkinlik tipleri ve sevilerinin belirlenmesi
• Belli başlı işler için gerekli olan yetkinliklerin belirlenmesi
• Belli başlı bazı işlerde çalışanların bireysel performanslarının yetkinliklere dayanarak derecelendirilmesi
• Yetkinlik modelinin eğitim ihtiyaçları ile ilişkilendirilmesi

Önceden belirlenmiş temel seviyedeki yetkinlikler için  4 seviye belirleniyor. Bunlar:

• Temel
• Yerel
• Global
• Evrensel

En üst “Evrensel” seviyesine ulaşan bir çalışan şirketin yaptığı işleri çok iyi bilen ürün ve hizmetler hakkında derinleme bilgi sahibi ve şirket stratejisini ve sektörü  iyi bilendir. Evrensel düzeyindeki çalışandan, diğer çalışanlarına bilişim endüstrisi ve şirket stratejisi hakkında eğitimler verebilecek kapasitede donanımlı olması beklenmektedir

.

Bir alt seviyedeki “Global” yetkinliklerin ise dünyanın neresinde çalışırsa çalışsın belirli bir fonksiyonu gerçekleştiren tüm çalışanlarda olması beklenenir. Örneğin, Kontrolörlük görevi üstlenen her çalışanın finansal analiz veya her BT çalışanının sistem analizi hakkında yetkin olması gibi...

Bu dört yetkinlikte kendi içerisinde Açık olan (explicit ) ve örtülü, gizli olan (implicit competencies)  yetkinlikler olarak ikiye ayrılıyor. Açık olan yetkinlikler belirli bir  method veya araç ile ilgili bilgi deneyimi kapsıyor. Örneğin SQL veya Excel’in son sürümüne dair bilgili olma durumu gibi;  Açık yetkinliklerin zamanla birlikte değişim göstermesi bekleniyor. Örtülü yani açık olmayan yetkinlikler ise  soyut düşünce, muhakeme yeteneği gibi kavramları kapsıyor ve bu yetkinliklerin zamanla beraber değişmemesi bekleniyor. Microsoft’ta  200 açık ve 137 kapalı yetkinlik bulunuyor.

Her yetkinliğin içerisinde de  beceri seviyeleri (skill levels)  yer alıyor bu seviyelerde:

• Temel
• İşi yapar
• Liderlik eder
• İşin eksperidir

 tanımları ile belirleniyor.. Her yetkinlik için tanımlanan  seviyeler 3 ,4 maddeyle açık şekilde ve ölçülebilir göstergeleri ile tanımlanıyor. Burada amaç performanslar değerlendirilirken oluşabilecek belirsiz durumu ortadan kaldırmaktır.

Örnek (Bu bölüm bilgi teknolojileri ile alakalı teknik olmasından ötürü Türkçeye çevirmiyorum)

Data Administration / Repository Management

Definition: Development and maintenance of a flexible, efficient and shared data environment utilizing facilities such as data models, data definitions, common codes, reference data bases and data tool sets.

LEVEL 1 Basic knowledge of data administration and repository management

• Basic knowledge of the principles and practices employed in the management of data and repositories.
• Familiar with information models and modeling.
• Understanding the rationale behind maintaining a centralized, reusable library of the business and enterprise models of corporation.

LEVEL 2 Working knowledge of data administration and repository management

• Working knowledge of the principles, practices and tools associated with the access to and updating of local repositories.

LEVEL 3 Mastery of data administration and repository management

• Knowledge and demonstrated experience in data management.
• Can assess the impact of functional / regional data changes on the enterprise model.
• Able to integrate the business data and process models into the enterprise model.
• Recognized as a data expert in a functional area.

LEVEL 4 Leadership and recognized expertise in data administration and repository management

• Subject- matter expertise in the management of local regional and enterprise wide information /data models
• Recognized as a data expert in major functional areas
• Reviews information models for compliance, content quality, consistency and impact on enterprise models.

Microsoft örneğini sektöründe yeniliklere en açık ve lider olması sebebi ile seçtim. Burada bahsedilen yetkinlik modelinin uygulanmasında  çıkan prüzleri daha sonraki performans değerlendirme ile ilgili yazılarda tekrar değineceğim.